Gmina Ojrzeń
Gmina Ojrzeń położona jest w południowej części powiatu ciechanowskiego, który usytuowany jest w północno-zachodniej części województwa mazowieckiego. Od północy sąsiaduje z gminą Ciechanów, od wschodu z gminą Sońsk, od zachodu z gminą Glinojeck – należącymi również do powiatu ciechanowskiego, od południa z gminami Nowe Miasto i Sochocin – obie te gminy wchodzą już w skład powiatu płońskiego. Obszar gminy obejmuje 123km2. Ludność waha się w granicach 4,5 tys. osób. gęstość ok.24%. Przez tereny gminy przepływa rzeka Łydynia, wpadająca do rzeki Wkry w sąsiedniej gminie. Ukształtowanie powierzchni gminy powstało w wyniku oddziaływania lodowca i późniejszych zmian erozyjnych – teren jest równinny z obniżeniami w dolinie rzeki Łydyni.
Gmina leży w zasięgu oddziaływania miasta Ciechanowa. Związane jest to z funkcją ośrodka administracyjnego i gospodarczego, jaką pełni to miasto na obszarze powiatu. Odległość ośrodka gminnego od wspomnianego wyżej miasta to ok. 14 km.
Odległość od linii kolejowej relacji Warszawa – Gdańsk – wynosi również 14 km – magistrala ta przechodzi przez miasto Ciechanów. Od miasta Płońska, a tym samym drogi krajowej numer 7 łączącej, Warszawę z Gdańskiem, dzieli miejscowość gminną ok. 20 km – tyleż samo, co od linii kolejowej relacji Nasielsk – Sierpc – Toruń. Zewnętrzne powiązania komunikacyjne gminy zapewnia droga krajowa, relacji Płońsk – Ciechanów, która stanowi oś komunikacyjną dla gminy, oraz droga krajowa, relacji Kutno – Płock – Ciechanów – Ostrów Mazowiecki. Komunikację z terenami sąsiednich gmin oraz główne powiązania wewnętrzne zapewnia i uzupełnia sieć dróg powiatowych i gminnych. W Ojrzeniu krzyżują się drogi powiatowe do miejscowości takich jak: Nasielsk, Pułtusk, Ościsłowo i Malużyn. Ojrzeń jest więc ważnym węzłem drogowym, a rozchodzące się drogi, łączą go z wszystkimi okolicznymi powiatami. Największe miejscowości to: siedziba władz gminy Ojrzeń, Kraszewo oraz Młock.
W miejscowości Ojrzeń znajduje się Punkt Przyjęć Policji, Poczta Polska, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej-Sanalex, apteka oraz Punkt Obsługi Klienta Banku Spółdzielczego w Raciążu.
Na terenie gminy działa ok. 200 podmiotów gospodarczych oraz jedna spółdzielnia mieszkaniowa i dwie spółdzielnie rolnicze. Przeważającym zajęciem ludności zamieszkującej gminę jest jednak rolnictwo – oparte i rozwijające się na bazie gospodarstw indywidualnych.
Rys historyczny
Informacje na temat najstarszych dziejów terenów wchodzących obecnie w skład gminy Ojrzeń, są ograniczone ze względu na brak kompleksowego przebadania archeologicznego – gruntowniej został przebadany jedynie północno-wschodni kraniec gminy. W wyniku tych badań, oraz opierając się na wcześniejszych źródłach, stwierdzić można, iż teren ten stanowił pogranicze kultur ceramiki dołkowo – grzebykowej i pucharów lejkowatych (2600 -1800 p.n.e.) Tworząca się od ok. 1300 lat p.n.e. kultura łużycka, rozwija się na tych terenach w postaci odrębnej podgrupy, zwanej grupą północno-mazowiecką – z tego okresu pochodzi kurhan w Kraszewie. Na terenie gminy znajdują się także inne ślady osadnictwa Słowian – bliższe naszym czasom kultury grobów kloszowych z okresu lateńskiego (I w. p.n.e.).
Przez teren gminy już w X wieku przebiegały ważne szlaki handlowe – szlak zachodni przez Niechodzin, Kownaty i Młock, dalej Raciąż do Wielkopolski i szlak południowy przez Luberadz, Sochocin, Płońsk, Wyszogród i Łęczycę na Śląsk.
Jednak pierwsze wzmianki o miejscowościach z tego terenu pojawiają się w XIII wieku: Luberadz – 1239r., XIV: Zielona – 1351r., Ojrzeń – 1390r., Gostomin – 1399r., XV: Obrąb – 1411r., Łebki Wielkie – 1413r., Kraszewo, Żochy, Skarżynek, Młock – 1420r., Janusy, Kałki – 1430r., Kownaty Borowe – 1436r., Przyrowa – 1440r., Lipówiec – 1446r., Grabówiec – 1452r., Brodzięcin – 1465r., Wola Wodzyńska – 1485r. i Luberadzyk – 1474r.
W XV wieku została również ukształtowana sieć parafii obejmujących obecne tereny gminy Ojrzeń. Miejscowości leżące w obrębie gminy przynależą do następujących parafii: Kraszewo (gmina Ojrzeń), Malużyn (gmina Glinojeck), Sochocin (gmina Sochocin), Łopacin (gmina Sońsk) i Ciechanów (gmina Ciechanów).
Z dawnego okresu w gminie Ojrzeń zachowało się sporo obiektów zabytkowych, z których tylko nieliczne wpisane są do rejestru zabytków. Są one stopniowo wypierane przez nowo powstającą zabudowę, lub też niszczeją nieużytkowane.
W końcu XIX wieku do gminy zawitali pierwsi osadnicy niemieccy. Osiedliło się ok. 200 rodzin w miejscowościach: Rzeszoto, Trzpioły, Grabówiec, Obrąb, Przyroda, Wola Wodzyńska, Kicin. Założyli własne szkoły, zbory, cmentarze. Opuścili teren gminy w 1947 roku.
Gmina Ojrzeń jako jednostka administracyjna powstała na przełomie lat 1825 – 1826. Tereny gminy były świadkiem wielu walk i doznały w trakcie nich wiele zniszczeń, nierzadko dotkliwych. W czasie wojen szwedzkich częściowo zniszczony został kościół parafialny w Kraszewie. Ogromne zniszczenia terenów gminy miały miejsce podczas kampanii napoleońskiej. Nie ominęły terenów gminy również wydarzenia Powstania Listopadowego, którego orędownikiem na tych terenach był hrabia Brunon Kiciński. Podczas I wojny światowej gmina znajdowała się pod okupacją niemiecką, a południowe jej tereny znalazły się na linii frontu. Podczas wojny polsko-radzieckiej w 1920r. w miejscowościach: Ojrzeń, Bronisławie, Kałki, Młock, Kraszewo trwały zacięte walki Bitwy Warszawskiej.W kampanii wrześniowej brało udział około 40 mieszkańców gminy, z których w obozach jenieckich i zagłady zginęło 34. Na terenie gminy prowadzona była działalność konspiracyjna. Działały tutaj Związek Walki Zbrojnej, AK, Bataliony Chłopskie.